Soline Humbert; The Irish Times; 16 maart 2021
Kerk en Covid: een vertrouwde manier van kerk-zijn is aan het verdwijnen
De pandemie heeft in het afgelopen jaar meerdere keren geleid tot tijdelijke sluiting van onze kerkgebouwen voor de gemeenschappelijke eredienst. Vanuit deze context is iets nieuws ontstaan dat men een radicaal experiment mag noemen.
Het betreft hier de deelname aan eucharistische vieringen via het medium van Zoom en andere internetplatforms. Door dit nieuwe liturgische verschijnsel te documenteren wil ik met betrekking daartoe reflectie, gesprek en persoonlijk en gemeenschappelijk bewustzijn stimuleren.
Gedurende de laatste 25 jaar heeft zich op organische wijze een thuiskerk-beweging ontwikkeld waarbij mensen in de thuisomgeving samenkomen om de eucharistie te vieren. Deze beweging, hoewel in hoofdzaak Rooms-Katholiek, is ook oecumenisch. Velen van ons zijn ook actieve leden van diverse wereldkerk-hervormingsbewegingen zoals We Are Church Ierland, en gewoontegetrouw zouden wij ook de eucharistie gevierd hebben op onze jaarlijkse internationale bijeenkomsten.
Kerkgebouwen gesloten
Dit is de achtergrond van onze volgende stap, gezet in maart 2020, toen niet alleen de kerkgebouwen werden gesloten, maar wij allen verplicht in thuisquarantaine gingen. Doordat wij fysiek waren geïsoleerd besloten wij onze eucharistische vieringen te verplaatsen naar een online-omgeving. Zoom maakte deze bijeenkomsten mogelijk.
De tekst van de liturgie wordt vooraf toegezonden aan de deelnemers door degene die de liturgie heeft samengesteld en deze zal leiden. Wij volgen de kerkelijke liturgische kalender en de algemene liturgische vorm van de eucharistie, maar met ruimte voor creatieve aanpassingen.
De lezingen uit de Heilige Schrift en de gebeden worden gedeeld, zodat er veel verschillende stemmen van deelnemers klinken. In plaats van een vaste overweging is er een vrije ruimte waar mensen hun persoonlijke gedachten en inzichten kunnen delen.
De gebeden van de gelovigen zijn spontane gebeden die de noden en verlangens uitdrukken van hen die bijeen zijn gekomen. Bovendien is er tijd voor het uitvoeren van instrumentale muziek, het zingen van geestelijke liederen en/of het tonen van visuele representaties. Het aantal van de kerkhervormingsgroepen die overgaan tot deze zoom-eucharistievieringen neemt toe en ook het aantal van de deelnemers groeit.
Achteraf bezien is het heel opmerkelijk dat dit zo snel, zo breed en zo van harte werd omarmd, ook door sommige religieuzen en kerkelijke ambtsdragers.
Brood en wijn
Het vraagstuk van het offertorium en de consecratie van brood en wijn vroeg vanzelfsprekend om een oplossing. Vanuit een praktisch gezichtspunt plaatst iedere persoon, of ieder stel, wat brood en wijn (of water wanneer er geen wijn is) op een voor het scherm opgestelde tafel. Nadat deze gaven ten offer zijn opgedragen en geconsacreerd door middel van een gemeenschappelijk gebed, ontvangen wij de communie – het lichaam en bloed van Christus.
De over de elementen uitgestrekte handen zijn die van het volk van God, gescheiden door veelal grote fysieke afstanden, soms over continenten heen. Toch is het geloof dat ons draagt en moed geeft ons geloof in de reële aanwezigheid van de Heilige Geest, waardoor in het hart van onze vieringen een ware epiclese gelegen is.
Wij zijn verenigd als het lichaam van Christus en wij ontvangen het lichaam van Christus. Hoewel wij zijn met velen en zijn verstrooid over het aangezicht van de aarde, zijn wij één. Wij geloven dat de kracht van de Heilige Geest afstanden overstijgt. Tezamen biddend en roepend tot de Geest die ieder van ons vervult, geloven wij dat wij met ware lofprijzing en dankzegging de gedachtenis van Jezus vieren zoals hij het zijn volgelingen heeft voorgehouden. Verder geloven wij dat Christus waarlijk in ons midden is wanneer wij bijeenkomen, zelfs wanneer wij door noodzaak online bijeen zijn in plaats van fysiek.
Een vertrouwde manier van kerk-zijn is aan het verdwijnen. Hoewel deze pandemie op den duur voorbij zal gaan, zal hij hebben bijgedragen aan enkele blijvende veranderingen die reeds gaande waren. Mijn overtuiging is, dat voor sommige christenen de ervaring van deze eucharistische vieringen tot een doorbraak heeft geleid die hen bevestigd heeft in het collectief priesterschap.
Het deelnemen aan een zoom-eucharistie is als lopen over het water. Wij treden buiten de vaste grond van onze overgeleverde theologische kaders die ons een gevoel van veiligheid geven, maar voelen ons vrij, gedragen door hem die ons naar de overzijde roept.
Soline Humbert is geestelijk leider en lid van We Are Church Ierland. Dit is een verkorte versie van een artikel in de voorjaarseditie 2021 van Search, a Church of Ireland Theological Journal.
